Vĩnh Biệt Nhà Thơ Hữu Loan

MÀU TÍM HOA SIM

Nàng có ba người anh đi bộ đội
Những em nàng có em chưa biết nói
Khi tóc nàng xanh xanh
Tôi người vệ quốc quân xa gia đình
Yêu nàng như tình yêu em gái
Ngày hợp hôn nàng không đòi may áo mới
Tôi mặc đồ quân nhân đi giày đinh
bết bùn đất hành quân
Nàng cười xinh xinh bên anh chồng độc đáo
Tôi ở đơn vị về, cưới nhau xong là đi
Từ chiến khu xa nhớ về ái ngại
Lấy đời chiến chinh mấy người đi trở lại
Nhỡ khi mình không về
thì thương người vợ bé bỏng chiều quê
Nhưng không chết người trai khói lửa
mà chết người gái nhỏ hậu phương

Tôi về không gặp nàng.
Má ngồi bên mộ con đầy bóng tối
Chiếc bình hoa ngày cưới
thành chiếc bình hương tàn lạnh vây quanh.
Tóc nàng xanh xanh ngắn chưa đầy búi
Em ơi giây phút cuối không được nghe nhau nói.
Không được trông nhau một lần.
Ngày xưa nàng yêu hoa sim tím.
Áo nàng màu tím hoa sim
Ngày xưa đèn khuya bóng nhỏ.
Nàng vá cho chồng tấm áo ngày xưa!…
Một chiều rừng mưa ba người anh
từ chiến trường Đông Bắc
biết tin em gái mất
trước tin em lấy chồng.
Gió sớm thu về rờn rợn nước sông
Đứa em nhỏ lớn lên ngỡ ngàng nhìn ảnh chị
Khi gió sớm thu về cỏ vàng chôn mộ chí.

Chiều hành quân qua những đồi hoa sim những đồi hoa sim
Những đồi hoa sim dài trong chiều không hết.
Màu tím hoa sim tím chiều hoang biền biệt
Nhìn áo sách vai tôi hát trong màu hoa.
“Áo anh sút chỉ đường tà
Vợ anh mất sớm
Mẹ già chưa khâu …”

Nhân giỗ đầu thi sĩ Hữu Loan: NHÂN CÁCH CỦA MỘT
KẺ SĨ
[11.03.2011 01:57 - Nhịp Cầu Thế Giới Online]


(NCTG) Giỗ đầu nhà thơ Hữu
Loan đã được tổ chức tại quê nhà Nga Sơn - Thanh Hóa của ông vào ngày
2-2 năm Tân Mão, tức Chủ nhật 6-3-2011 trong phạm vi gia đình và một số
thân hữu thân thiết của ông lúc sinh thời.



Có mặt trong buổi giỗ, kỹ sư Lê Văn
Chính - một cây bút rất tâm huyết và quen thuộc với độc giả NCTG
với bút danh Văn Khoa, đồng thời cũng là một doanh nhân có tinh thần dân
tộc và yêu văn hóa, được biết đến với thương vụ mua bản
quyền bài thơ “Màu tím hoa sim” với giá 100 triệu đồng vào cuối năm
2004 - cho biết: ngôi mộ của cố thi sĩ đơn sơ và giản dị đến mức bất
ngờ, có lẽ vì gia đình ông còn định cải táng cho ông.





Trong bữa trưa ngày Chủ nhật, mọi người đến dự giỗ đầu Hữu Loan đã
có dịp nghe nhà văn Hoàng Tiến đọc bài viết mới
nhất về Hữu Loan với những nhận xét và thông tin rất đặc sắc. Về
mặt thi ca, Hoàng Tiến nhận xét Hữu Loan thuộc hàng các nhà thơ sáng tác
không nhiều - vỏn vẹn cả đời mới in một tập thơ với dung lượng hơn chục
bài - nhưng một số tác
phẩm được truyền tụng rộng rãi và đã trở thành bất tử, như “Màu tím
hoa sim”, “Đèo Cả”, “Hoa lúa”…





Điều khiến Hữu Loan được đánh giá là một nhà thơ lớn là ở chỗ theo
Hoàng Tiến, ông đã đáp ứng được hai tiêu chuẩn: một là có nội dung tư
tưởng chứa đựng những cảm xúc thời đại, hai là có phương thức biểu cảm
mới lạ. Hoàng Tiến chứng tỏ nhận xét ấy thông qua bài “Đèo Cả”, khởi đầu
được tác giả viết bằng lục bát, rồi không ưng, bỏ đi và chuyển sang thể
thơ xuống hàng và trên phương diện này, Hữu Loan đã có những cách tân
rất sớm, từ năm 1946-1949 (trước Trần Dần nhiều năm).





Tuy nhiên, nhắc đến Hữu Loan, hậu thế nghĩ ngay đến một kẻ sĩ
suốt đời giữ được cốt cách của bậc quân tử “phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng
khuất” (giàu sang không cám dỗ, nghèo khó chẳng chuyển lay, uy vũ
không khuất phục). Hoàng Tiến nhắc lại: cố thi sĩ tự ví mình như cây gỗ
vuông chành chạnh, không để cho ai đẽo gọt tròn trịa có thể lăn đi bất
cứ chỗ nào.





Bài viết của Hoàng Tiến nhắc lại những mẩu chuyện thú vị khi Hữu
Loan “tái xuất” trở ra Hà Nội sau gần 40 năm ở Nga Sơn làm ruộng và thồ
đá nuôi con. Được biết, khi ra Hà Nội vào cuối thập niên 80 thế kỷ
trước, thi sĩ phải tá túc ở căn hầm là nhà ở của nhà thơ Tú Sót ở 64 Bà
Triệu. Căn hầm chật chội luôn phải bật đèn vì thiếu ánh sáng, nhưng nườm
nượp người qua lại vì rất nhiều người muốn biết mặt nhà thơ Hữu Loan.





Theo lời Hoàng Tiến, một buổi, trong bữa rượu lạc thanh bần, Hữu
Loan bỗng hỏi: “Truyện Kiều” có thằng
bán tơ thật không?”. Mọi người ngớ ra. Cái tai nạn của cuộc đời
Kiều, khởi nguyên là ở thằng bán tơ: “Phải
tên xưng xuất tại thằng bán tơ” (câu 588). Rồi Hữu Loan hỏi
tiếp: “Kiều lấy Từ Hải, hùng cứ một
phương trời, có cảnh báo ân báo oán làm hả hê cuộc đời Kiều. Cảnh báo
oán trừng phạt đầy đủ những người đã gây tai họa cho Kiều. Nhưng không
thấy thằng bán tơ. Thế là sao?”.





Ngừng một lúc, nhấc chén rượu lên môi, rồi lại đặt xuống và sau
một khoảng im lặng đủ để mọi người suy nghĩ, ông mới nhẹ nhàng lý giải: “Tôi bị cái họa Nhân văn – Giai phẩm, bị vu
cho là phản động, lật đổ chính quyền, về Nga Sơn nằm dài, nhân đọc lại
Kiều, mới thấy cụ Nguyễn Du nhà ta thánh thật. Thằng bán tơ là nhân vật
bịa ra, nhân vật vu khống, không có thật, thì làm sao mang nó ra xét xử
được.



Cụ
Nguyễn Du giả vờ quên thằng bán tơ là cụ cao tay lắm trong nghệ thuật
bút pháp. Kẻ hậu sinh đọc “Truyện Kiều”, suy ngẫm để nhận ra điều ấy, là
nhận ra cái xã hội thối nát “Truyện Kiều”, đến công lý cũng vin vào một
lời khai vu vơ làm tan nát cả một đời Kiều. Cái xã hội thiếu nhân tính,
thiếu tôn trọng con người, gây oan khuất cho những người lương thiện,
đáng nguyền rủa biết bao! Cái thâm thúy của cụ Nguyễn Du là ở đấy!”.






Một mẩu chuyện khác. Hữu Loan về quê làm ruộng, thồ đá bán. Phòng
thương nghiệp và dân quân được lệnh xét hỏi. Họ bắt nhà thơ đổ hai sọt
đá xuống và nói: “Ông không vào hợp
tác. Làm ăn riêng lẻ, để phát triển con đường tư bản. Chúng tôi cấm”.






Nhà thơ đáp: “Chúng tôi bị quy
Nhân văn – Giai phẩm, nghĩa là phần tử nguy hiểm hơn cả địa chủ, tư sản.
Hợp tác các ông không cho tôi vào. Ở đời này có hai việc tôi không thể
làm được. Một là đi ăn cắp, hai là đi làm cán bộ. Nay, tôi lao động,
kiếm sống nuôi con, mà các ông cũng cấm. Từ cổ chí kim, tôi không thấy
một nhà nước nào cấm người ta lao động cả.



Còn
các ông cấm, không cho tôi lao động, thì tôi chỉ còn một cách là đi ăn
xin. Ngày mai tôi sẽ khoác bị chống gậy đi ăn xin, đề một tấm biển trước
ngực: “Tú Loan, người ăn xin”. Các ông đừng bảo là tôi bôi xấu chế độ
nhé”. Nghe vậy, mấy “ông” thương nghiệp và dân quân quay ra bàn
nhau một lúc, rồi rút lui.







Mẩu chuyện thứ ba khi cái họa Nhân văn
– Giai phẩm đã lùi xa, nhiều người đến thăm hỏi Hữu Loan. Thấy ông ăn
mặc mộc mạc, nhà cửa tuyềnh toàng, có người buột miệng hỏi: “Bấy lâu nay ông bận làm gì, mà không xây nhà
cửa cho nó đàng hoàng, ở cho nó sướng cái thân”. Nhà thơ Hữu
Loan đáp: “Tôi bận làm người”.





Nhà văn Hoàng Tiến kết luận: “Chúng
tôi là lớp hậu sinh yêu thơ ông, quý mến ông, cảm thương những hoạn nạn
mà ông đã trải, kính phục trước nhân cách khí khái, ngang tàng, mà
chúng tôi thường nói với nhau: một nhân cách vuông chành chạnh!”.





Chùm ảnh của Xuân Vân và Văn
Khoa trong ngày giỗ đầu thi sĩ Hữu Loan:





NCTG